SACIT ขับเคลื่อนงานศิลปหัตถกรรมไทยสู่ความยั่งยืนตามแนวคิด ESG

ผศ.ดร.อนุชา ทีรคานนท์ ผู้อำนวยการสถาบันส่งเสริมศิลปหัตถกรรมไทย (องค์การมหาชน) หรือ SACIT เป็นประธานมอบ “ใบประกาศเจตนารมณ์การร่วมเป็นผู้ผลิตงานศิลปหัตถกรรมอย่างยั่งยืน” แก่ผู้ผลิตงานศิลปหัตถกรรมที่ได้รับการคัดเลือกจำนวน 20 ราย เข้าร่วมกิจกรรมแบ่งปันองค์ความรู้การนำแนวคิด ESG มาใช้ในการผลิตผลงานศิลปหัตถกรรม “การพัฒนาอย่างยั่งยืนตามแนวคิด ESG” ณ ห้องสมุดบรรณศิลปาคาร ชั้น 1 อาคารพระมิ่งมงคล โดยผู้ผ่านการคัดเลือกทั้ง 20 ราย ได้นำเสนอแนวทางการปรับใช้ ESG Business Canvas ในกระบวนการผลิตผลงานศิลปหัตถกรรมของตนต่อคณะกรรมการ โดยการคัดเลือกได้รับเกียรติจากคณะกรรมการผู้ทรงคุณวุฒิซึ่งมีความเชี่ยวชาญในด้านศิลปหัตถกรรม เศรษฐกิจสร้างสรรค์ และการพัฒนาอย่างยั่งยืน ได้แก่
1. คุณแสงระวี สิงหวิบูลย์ (ประธานกรรมการ) รองผู้อำนวยการสถาบันส่งเสริมศิลปหัตถกรรมไทย 
2. คุณวันวรรษา ชุนจำรัส (กรรมการ) ผู้อำนวยการสำนักพัฒนางานศิลปหัตถกรรมไทย สถาบันส่งเสริมศิลปหัตถกรรมไทย 
3. คุณชาญชัย ฉิมพาลี (กรรมการ) ผู้อำนวยการสำนักยุทธศาสตร์และความยั่งยืน สถาบันส่งเสริมศิลปหัตถกรรมไทย 
4. รศ.ดร.รัตนาวรรณ มั่งคั่ง (กรรมการ) ผู้อำนวยการศูนย์วิจัยและพัฒนาการจัดการสิ่งแวดล้อม (VGREEN) คณะสิ่งแวดล้อม มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
5. คุณทศพล ศุภเมธีกูลวัฒน์ (กรรมการ) ผู้ก่อตั้ง Blue Pine Ventures Ltd.
โดยคณะกรรมการได้ใช้เกณฑ์ ESG (Environmental, Social, Governance) ในการประเมินศักยภาพของผู้ประกอบการ ทั้งในด้านการใช้วัสดุที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม, การจ้างงานและมีส่วนร่วมของชุมชน, การถ่ายทอดองค์ความรู้, การจัดการธรรมาภิบาล และการสื่อสารคุณค่าของผลิตภัณฑ์อย่างยั่งยืน จากการคัดเลือกผู้เข้าร่วมทั้งหมด 20 ราย สู่เวทีการนำเสนอ (Pitching) ในช่วงอบรมเชิงปฏิบัติการ มีผู้ผลิตจำนวน 5 ราย ที่ได้รับการคัดเลือกให้เป็น “ต้นแบบผู้ผลิตงานศิลปหัตถกรรมอย่างยั่งยืน” ซึ่งจะได้รับการติดตาม ลงพื้นที่ประเมินจริง และร่วมการถอดบทเรียน และเรียบเรียงข้อมูลองค์ความรู้เพื่อเป็นกรณีศึกษา (Case Study) ของประเทศ ได้แก่
1. นางสาว จุฑาทิพ ไชยสุระ แบรนด์ JUTATIP – จังหวัดขอนแก่น
ผู้พัฒนางานผ้าย้อมสีธรรมชาติจากพืชท้องถิ่นที่ย่อยสลายได้และเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม
2. นางสาว สิริปตี พุ่มจันทร์ แบรนด์ YaiSiRi – จังหวัดนครราชสีมา
กลุ่มผู้หญิงผู้สร้างงานหัตถกรรมจากผ้าฝ้ายทอมือ ถ่ายทอดภูมิปัญญาและสร้างรายได้ให้ชุมชน
3. นาย อนิรุทธิ์ รัศมีศรีตระกูล แบรนด์ HOMRAK (ห่มรัก) – จังหวัดนนทบุรี
ผู้นำการเขียนครามด้วยมือผสานนวัตกรรมและเทคนิคดั้งเดิม
3. นาย มนัทพงค์ เซ่งฮวด แบรนด์ Varnicraft – จังหวัดพัทลุง
สร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์จาก “กระจูด” วัสดุพื้นบ้านที่สามารถปลูกทดแทนได้และย่อยสลายตามธรรมชาติ
4. นาย พงษ์พันธุ์ ไชยนิล แบรนด์ PANCHANIL (พันชนิล), MUTTIKAN (มัตติกาญ) – จังหวัดนนทบุรี
งานหัตถกรรมร่วมสมัยจากดินเกาะเกร็ด ยกระดับงานปั้นสู่ตลาดสากล

SACIT และผู้เชี่ยวชาญลงพื้นที่ ตรวจเยี่ยม-ติดตาม-ถอดบทเรียนจากภาคสนาม เพื่อให้แนวคิด ESG ถูกนำไปใช้จริงในกระบวนการผลิต SACIT จึงจัดกิจกรรม ลงพื้นที่ตรวจประเมินผู้ผ่านการคัดเลือกทั้ง 5 ราย โดยมีคณะผู้เชี่ยวชาญร่วมสังเกตการณ์ ประเมิน และสัมภาษณ์เชิงลึก พร้อมรวบรวมข้อมูลเชิงประจักษ์ เพื่อนำไปถอดบทเรียนและพัฒนาเป็นองค์ความรู้ต้นแบบ ในการลงพื้นที่ครั้งนี้ SACIT ให้ความสำคัญกับ 3 หัวใจหลักของ ESG ได้แก่
 E: Environment (สิ่งแวดล้อม) เช่น การใช้วัสดุธรรมชาติ วัสดุหมุนเวียน การลดของเสียในกระบวนการผลิต การใช้พลังงานสะอาด
 S: Social (สังคม) เช่น การมีส่วนร่วมของชุมชน การส่งเสริมงานแก่ผู้หญิงและผู้สูงอายุ การสืบทอดภูมิปัญญา
 G: Governance (ธรรมาภิบาล) เช่น ความโปร่งใส การตั้งราคายุติธรรม การควบคุมคุณภาพ
กิจกรรมภาคสนามมีการใช้เครื่องมือหลายรูปแบบ ได้แก่
การสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview), การสังเกตพื้นที่จริง (Observation), การตรวจสอบเอกสารหลักฐาน (Document Review), การทดลองใช้ หรือชมกระบวนการผลิตจริง (Live Demo)

งานศิลปหัตถกรรมไทยต้อง “สืบสาน สร้างสรรค์ ส่งเสริม” สู่ความยั่งยืน การลงพื้นที่ครั้งนี้สะท้อนให้เห็นว่า แนวคิด ESG ไม่ใช่เรื่องไกลตัวสำหรับผู้ผลิตงานศิลปหัตถกรรมในชุมชน แต่สามารถประยุกต์ใช้ได้จริง และกลายเป็นแนวทางการพัฒนาที่ “สืบสาน” ภูมิปัญญา, “สร้างสรรค์” การออกแบบที่ตอบโจทย์ตลาด, และ “ส่งเสริม” เศรษฐกิจฐานรากให้เติบโตอย่างยั่งยืน ผู้เชี่ยวชาญพบว่าทั้ง 5 ชุมชนมีความเข้าใจและมีการลงมือปฏิบัติแล้วในหลายด้าน เช่น การเลือกใช้วัสดุในท้องถิ่น การคำนึงถึงผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม การสร้างมูลค่าเพิ่มให้ผลิตภัณฑ์โดยไม่ทิ้งรากเหง้าทางวัฒนธรรม

ESG กับ SDGs: เชื่อมพลังชุมชนสู่เป้าหมายระดับโลก
แนวคิด ESG ที่ SACIT นำมาใช้ในกิจกรรมนี้ มีความสอดคล้องโดยตรงกับ เป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs) ขององค์การสหประชาชาติ โดยเฉพาะ:
SDG 1: ขจัดความยากจน – ด้วยการสร้างรายได้ให้ชุมชนผ่านงานหัตถกรรม
SDG 5: ความเท่าเทียมทางเพศ – การส่งเสริมบทบาทสตรีและกลุ่มเปราะบางในงานผลิต
SDG 8: งานที่มีคุณค่าและการเติบโตทางเศรษฐกิจ – การสร้างงานและธุรกิจท้องถิ่น
SDG 12: การบริโภคและผลิตอย่างยั่งยืน – การใช้ทรัพยากรหมุนเวียน ลดของเสียในกระบวนการผลิต
SDG 13: การรับมือการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ – ด้วยการลดการปล่อยคาร์บอนจากกระบวนการผลิต
SDG 17: ความร่วมมือเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน – ผ่านเครือข่ายระหว่างรัฐ ผู้เชี่ยวชาญ และชุมชน

จากต้นแบบ 5 ราย สู่แนวทางระดับประเทศ SACIT เตรียมจัดทำ E-BOOK และเรียบเรียงเป็นองค์ความรู้ต้นแบบ เพื่อถ่ายทอดแนวทางการนำ ESG ไปใช้กับการผลิตงานศิลปหัตถกรรมทั่วประเทศ โดยมุ่งหวังให้ ชุมชนไทยสามารถก้าวไปข้างหน้าอย่างมั่นคง สร้างสรรค์ และยั่งยืน ทั้งในระดับเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม บนฐานรากวัฒนธรรมที่แข็งแรงของไทย